Николай
Иванович Афанасьев хоһоонноро
«Кэскил»
ырыата
Көрдөөх о5о саастарга,
Көмүс кэрэ күннэргэ
Күүһү бары түмэргэ
Кэлиң, түмсүң
«Кэскилгэ»
Кэлиң, түмсүң
Кэлиң, түмсүң.
Үөрэх суола
ыарахан,
Чугуйума букатын.
Үтүө киһи барахсан
Туоруу охсор
барытын
Туоруу охсор
Туоруу охсор.
Үлэ эрэ, до5оттоор,
Дьолго суолу
арыйар.
Үтүө сүрэх, о5олоор,
Дьоһун киһи о5орор.
Үлэ эрэ,
Үтүө сүрэх.
Көрдөөх о5о саастарга,
Көмүс кэрэ күннэргэ
Күүһү бары түмэргэ
Кэлиң, түмсүң
«Кэскилгэ»
Кэлиң, түмсүң
Кэлиң, түмсүң.
***
Нарын,
кэрэ Танара
Нарын, кэрэ Танара
Хатың чараң ойуура
Кытылларын
киэргэтэр,
Оһуор курдук
дьэргэтэр.
Күөх харыйа тэңкэлэр
Наһаа, наһаа
үрдүктэр.
Чагдаларга суон бэстэр
Тупсан көстөр
эбиттэр.
То5ойдорго иирэлэр
Тэлибирии үүнэллэр.
Тумул аайы кумахтар
Туртаңнаһар
буолбуттар.
Үрэх сүнньүн кэҥэтэн,
Онон-манан эргитэн
Көтө-дайа күөгэҥниир,
Тырыбыныы
дьиримниир.
Кумах сылаас
уутугар
О5о бө5ө көрүлүүр.
Дириң чүөмпэ
аттыгар
Сорох о5о күөгүлүүр.
Тай5а дьикти үрэ5ин
–
Танараны таптыыбыт.
Сайын наһаа кэрэ5ин!
Сө5өн ырыа ыллыыбыт.
***
То5о?..
Харахтарым биир
кыыска
Хатаналлар эмискэ…
Сүрэх тэбэр
күп-күүскэ,
Сүрүм-кутум – ол
кыыска.
Сэрэммиттии көрөөхтүүр,
Хааман-сиимэн чөкөңнүүр.
Тугу эрэ күүтэрдии
Мииигин көрөн ылар дии!..
То5о эрэ көрөөппүн
Кыбыстабын… Бу
тугуй?
То5о сүрэх мин түөспүн
То5о көтүөх курдугуй?..
***
Ба5а санаа
Ба5а санаа
Наһаа-наһаа
Кэрэ курдук.
Сорох санаа,
Көстөн тураат,
Сүтэр кустук.
Улам сырдаа-
Аптаах банаар!
Бииргэ барсаар,
Суолбун ыйаар.
***
Дор5ооннор үөһэ көтөн тахсаллар,
Көтөн улам-улам
ырааталлар
Сотору эңээрийэн
сүтэллэр,
Онтон күүһүрэн
күдээрийэллэр…
Ийэбит хомуһу
ыллатара
Биһиэхэ күүтүүлээх
кэм буолара.
Ийэбит хомуһун мин
өйдүүбүн,
Хомус нарын тыаһын сөбүлүүбүн…
***
Ийэм, саллаат уолгуттан
Дорообото
тутаахтаа,
Сүрэх бааһын
уоскутан
Үөһэ тыынан ылаахтаа.
Санааң тиийбэт ыраа5ар,
Сэмилээңкэм иһигэр,
Симик лампа иннигэр
Ньукулайың суруйар
***
Кыргыс хааннаах хонуута,
Сэрии дьулаан кирбиитэ
Хаһан, ханна
күүтэрий?
Хайа киһи өлөрүй?
Хайа дьоллоох
төннөрүй?
***
Кыргыдайым кэрэ
кыыһа
Кэргэн буолан
миэхэ кэллэ,
Кийиит буолан чэмэлийдэ,
Саңас буолан
мичилийдэ
***
Устудьуон этибит,
Кэпсэтэн билсэрбит,
Кыыс көрөөт
үөрээхтиир,
Мичээри бэлэхтиир.
Үөрүүлээх кэм
кэлэн,
Эдэр саас тапталын
Күлүмнүү күөдьүтэн
Булбутум аналбын.
***
До5оччугуом, Дуся, иһит,
Үөрэхпитин
бүтэрдибит,
Иккиэн бииргэ
үлэлиэххэ,
Кэскилбитин
тэриниэххэ.
Икки күөлбүт ыккыардыгар
Уһун кырдал субуруйар.
Бу Кыл Дьураа диэн
кырдалбар
Дьиэлэр бө5ө
мустубуттар.
Манна Чай диэн
дэриэбинэ,
Таптыыр дойдум,
уйам миэнэ
Мичилийэн тупсан
көстөр,
Ыалдьыттары үөрэ
көрсөр
***
Тай5а5а ким биирдэ сылдьыбыт,
Иккиһин эргиллиэн
баҕарар,
Туох эрэ дьиктини
арыйбыт,
Билиигэ, үөрэххэ
тардыһар.
Хомунуң, турунуң
походка,
Хорсуннук айаңңа
барыахха!
***
Илинтэн күн тахсан
эрэрэ
Мин ба5а санаабын күөдьүтэр,
Боро5он күөгэйэр күннэрэ
Сотору кэлэллэр
диэн этэр.
Боро5он баһыы баай сирдэрэ,
Уһуктан дьоңңутун кө5үлээң,
Киһигит, сүөһүгүт
элбиирэ
Кэскилбит эбит
диэн бэлиэтээң.
***
Үчүгэйиин! Күн сылааһа,
Күөх халлааным
Ып-ырааһа.
Үчүгэйиин! Ардах астан,
Кустук тахсан
Күөлгэ турда.
Үчүгэйиин! Чугас-ыраах
Ырыа чыычаах
Ыллаан барда.
Үчүгэйиин! Сибэккинэн
Симэммиттэр
Хонуу сирдэр.
Үчүгэйиин! Дьэдьэн-отон
Ситэн-хотон
Минньигэһиин!
Үчүгэйиин! Күөх сайыммар,
Көй салгыммар
Көңүл тыынар.
***
Ийэкээммин
үөрдэбин
Ийэкээммин
таптыыбын,
Көмөлөһө сатыыбын,
Иһиттэри сууйсабын
Дьи эни эмиэ
харбыыбын.
Балтыбыныын
бараммыт
Оонньуу түһэн
ылабыт.
Ооннььон баран
суунабыт,
Дьиэ5э киирэн аһыыбыт.
Алта сааспын
туолабын
Аны ырыа ыллыыбын
Аа5ар буолан эрэбин,
Ийэкээммин
үөрдэбин.
***
«Кэнчээри»
ыңырар
Быйылгы дьылтан
Биһиги сэттэ
Сааспытын
туоллубут.
Быйылгы дьылтан
Биһиги бары
Үөрэхтээх
дьоннорбут
Хос ырыата:
Ырыаһыт чыычаахтыы
Ырыата ыллыыбыт
Биһиги барыбыт
До5ордуу буоллубут.
Суруйар, аа5ар,
Суоту да кыайар
Дьо5урдаах буоллубут.
Ийэбэр көмө,
А5абар туһа
Киһитэ мин буоллум!
Үчүгэй үөрэх,
Үчүгэй үлэ-
Дьулуһар сорукпут.
Үөрэнэр суолга,
Үлэлиир сыалга
«Кэнчээри» ыңырар.
Күөрэгэй
Көбүөр хонуу үрдүнэн
Көтөн үөһэ күөрэйэн
Ыллаан чоргуй, күөрэгэй,
Көмүс чуораан, чуор күөмэй.
Сайын кэлтин уруйдаан
Санаабытын көтө5үүй,
Чырыбынаан, чычыптаан,
Чырылатан сөхтөрүүй.
Чоргуй, чоргуй, күөрэгэй,
Чугдаар, чугдаар, сэгэртэй,
Тэлибирии тэй-тэй-тээй-
То5о
ба5ас кэрэтээй
Вилюй- река
Вилюй –ты
родная
Река таежная,
Река красивая
Наша любимая.
Весной зеленые
Ивы кудрявые
Тебя украшают
Тебя оживляют.
Заря освещает
Краской заливает.
Чайки слетаются,
Кричат,радуются.
И волны проснулись,
С утра зашумели,
Гурьбой побежали,
Брызги засверкали.
Вдали манящие
Дали зовущие.
Видны беленькие
Горки чудненькие.
Течет преспокойно
Плавно, величаво
Нежна, как девица
Вилюй - красавица
Чычып-чааптар
Кып-кыра
чычып-чааптар-
Кыраһыабай чыычаахтар.
«Чычып-чаап-чаап»
ыллыыллар,
Кыьын манна
кыстыыллар
Мастан маска көтөллөр,
Лабаалары көрөллөр,
Тугу эрэ көрдүүллэр,
Аһы булан үөрэллэр.
Кыһамматтар
тымныыттан,
Куттамматтар буур5аттан.
Дьиктилэрдээх
чыычаахтар-
Быыкайкаан
чычып-чааптар.
Саас
кэллэ
Күөх, күөх халлааңңа
Күн, күн сандаарда.
Хаар, хаар баранна,
Сир, сир хараарда
Күөл,күөл аайытын
Муус,муус уулунна
Кус, кус муhунна,
Хаас, хаас саңарда.
Көй, көй
салгыннаах,
Күөх,күөх оhуордаах.
Баай,баай кэhиилээх
Саас, сааас дьэ
кэллэ.!
Комментариев нет:
Отправить комментарий